Eindelijk rust. Je hoort alleen het geluid van je eigen ademhaling, het gefluit van vogels en hier en daar een damschreeuwer. Twee minuten. En in die twee minuutjes worden we geacht na te denken over nare dingen. In gedachten schieten zwart-wit beelden van bommenwerpers en bloembolleneters aan je voorbij. Ook flashbacks aan de geschiedenisles komen voorbij, maar dat beeld laat je vast of de rillingen over je rug lopen, of je valt al in slaap bij de gedachte. Het is wel de bedoeling dat je na die twee minuten weer op aarde bent.
Op 4 mei herdenken we de Tweede Wereldoorlog, die 70 jaar geleden eindigde. We herdenken de slachtoffers en we bedenken hoe erg een oorlog is. Ik doe altijd erg mijn best om me er iets bij voor te stellen, maar dat kost me toch veel moeite.
Mijn oma, die twee jaar geleden overleed, heeft mij een belangrijke erfenis nagelaten. Naast de liefde voor mango en Rummikub, een lelijke spiegel en een koffiemok uit Vancouver, heeft ze me het besef nagelaten dat oorlog misschien wel het ergste is wat je overkomen kan. Bij geschiedenisles werd mij uitgelegd wat er gebeurde en wat de oorzaken waren, maar het werd me daar niet duidelijk dat het over echte mensen ging. Het leek er te gaan over strategieën en financiën, in plaats van over pijn en verdriet. Boeken lezen en documentaires kijken helpt wel, maar alleen echte mensen kunnen je doen beseffen wat er is gebeurd.
Hoewel, begrijpen doe ik het nog steeds niet. Ik kan me niet voorstellen hoe het is om voor je leven te vrezen, om een groep mensen echt te haten of om honger te hebben. Maar misschien is dat ook wel de belangrijkste boodschap van deze herdenking.
De laatste generatie die een oorlog in dit land heeft meegemaakt is langzamerhand aan het uitsterven. Wij zullen de laatste generatie zijn die van ooggetuigen kan horen hoe het werkelijk was. Het is goed naar de oude, wijze mensen te luisteren nu ze ons nog te woord kunnen staan.
De vraag of we nog moeten doorgaan met het herdenken van een oorlog die de meeste mensen van nu niet hebben meegemaakt wordt steeds vaker gesteld. Tegenstanders van de herdenking zeggen dat het geen zin heeft, omdat je niet iets kan herinneren wat je niet meegemaakt hebt. Voorstanders zeggen dat het van belang is om het besef levend te houden, omdat we daarmee misschien een volgende oorlog kunnen komen. Ik ben het er mee eens dat het herdenken van een oorlog van 70 jaar geleden voelt als een ver-van-je-bed-show. Maar het is een goede manier om ons allemaal eens even te laten nadenken over vrijheid en hoe het ook anders kan. Als wij niet meer bang zijn voor oorlog wordt de kans veel groter dat we het niet uit de weg zullen gaan. En dat is nou precies wat we moeten proberen te voorkomen. Dat heeft oma mij wel bijgebracht.
Gelukkig is het na 4 mei meestal 5 mei. Na een dag van treurnis en memento mori is het dan eindelijk tijd voor een feestje. We herdenken dat na regen de zonneschijn komt en na de winter weer de lente. Zij die de oorlog meemaakten herdenken op 5 mei waarschijnlijk een van de mooiste dagen uit hun leven. Maar ik vind begrijpen wat vrijheid is, is bijna net zo lastig als je indenken wat het tegenovergestelde inhoudt. Gelukkig mogen we met bevrijdingsdag feest vieren, en dat begrijp ik dan weer wel.
